CA DAO VỀ THIÊN NHIÊN
Những hình thức xuất hiện nay của thiên nhiên trong ca dao
Nguyễn Thị Kim Ngân
bài bác đã đăng bên trên Tạp chí nghiên cứu Văn học, Viện Văn học – Viện kỹ thuật Xã hội, Hà Nội, số06/2011, tr.89-100.
Bạn đang xem: Ca dao về thiên nhiên
(The Manners the Nature khổng lồ appear in Folksongin Nghe Region, Nguyen Thi Kim Ngan2011, in the periodical “ Literature Study” No.6 in2011- Institute Literature – Instituteof Sociology Science Ha Noi, Pages89-100).
Thiên nhiên là 1 chủ đề phệ của cadao. Đọc kỹ ca dao mỗi vùng có thể hình dung ra diện mạo thiên nhiên của địa phương tương tự như hiểu được quan hệ của con fan với thiên nhiênthể hiện nay trong lao đụng sản xuất, sinh hoạt với đời sống tình cảm. Thiên nhiênđi vào ca dao, chế tác thành một cỗ phậnquan trọng của trái đất nghệ thuật, làm cho nét rực rỡ của ca dao từng vùngmiền.
từ 1 cảnh đồ hiện thực, tồn tạikhách quan, thiên nhiên bước vào ca dao, phát triển thành một cảnh đồ dùng trong cố gắng giớinghệ thuật – một nhân loại chỉ lâu dài trong lỗi ảo, trong tưởng tượng. Vào thếgiới nghệ thuật, cảnh vật thiên nhiên vừa bội nghịch chiếu cảnh trang bị hiện thực, vừa inđậm lốt ấn tư tưởng cảm xúc của bạn sáng tạo. Ở đây vạn vật thiên nhiên có một diệnmạo khác, dựa vào nó lắp với ngôn ngữ, cùng với những hiệ tượng diễn đạt của sáng sủa tácdân gian, cùng với những thủ thuật có tính nghệ thuật. Vào những bề ngoài này,thiên nhiên hiển thị trong một diện mạo mới, hoàn toàn có thể gọi là diện mạo thẩm mỹ.Diện mạo thẩm mỹ chính là diện mạo của vạn vật thiên nhiên trong trái đất nghệ thuậtcủa ca dao, không giống với diện mạo hiện thực là dung mạo của thiên nhiên bên ngoài, in bóngtrong ca dao và được phân biệt qua ca dao.
Để tìm hiểu diện mạo thẩm mỹ của thiênnhiên vào ca dao, đầu tiên cần khảo sát điều tra xem vạn vật thiên nhiên đã bước vào câu cadao như vậy nào, đã xuất hiện trong trường hợp nào, dưới hiệ tượng nào, vớichức năng gì. Nghiên cứu những hình thức xuất hiện của vạn vật thiên nhiên trong ca daocũng là một trong cách nhấn dạng diện mạo thẩm mỹ của vạn vật thiên nhiên trong ca dao.
1.Thiên nhiên trong số những cụm tự vớinghĩa xác định
Kháo sát rất nhiều từ chỉ thiên nhiêntrong ca dao, chúng tôi phát hiện rất nhiều câu bao gồm dạng sau đây:
Bấy lâu cách trở nước non
Ai ngỡ lòng đó vẫn tồn tại thương đây
Công anh tăng lên giảm xuống ra vào
Dã tràng se cát, sóng cha đàolượn đi
Đây yêu mến đó, kia thương đây
Làm chi cách trở nước mây đôi đường
Khi xa một cách cũng xa
Khi sát núi bảy, sông bố cũng gần
Không thương thật thì nói làm chi
Những lời nguyệt hoa nói thì có lẽ ai nghe
Mấy lâu biển khơi dặn non thề
Anh yêu thương em đó coi về lại quên
Mấy lâu mưa Sở gió Tần
Lòng đây thương kia mười phần không nguôi
Mai sau thành vk thành chồng
Hai sương một nắng và nóng ra đồng lúa khoai
Một niềm vàng đá khăng khăng
Ba thu cũng đợi, chín trăng cũng chờ
Muốn cho có đó tất cả đây
Sơn lâm há dễ một cây đề xuất rừng.
Đất đề xuất Thơ nam thiếu phụ tú
Đất Rạch giá vượn hót chim kêu
Quản đưa ra nắng nhanh chóng mưa chiều
Lên doi xuống vịnh cũng chèo thăm em
Thống kê 4175 câu ca dao xứ Nghệ (1) cửa hàng chúng tôi thấy bao gồm 80 câu gồm từchỉ thiên nhiên trong dạng nói trên. Ở đây cảnh vật vạn vật thiên nhiên như: rừng, núi,sông, biển, cây cối, dã tràng, trăng, gió, mưa, nắng, sương, mây, nước… khônghiện ra như 1 hình ảnh, một đốitượng được quan lại sát, biểu lộ mà như một nhân tố trong cụm từ có ý nghĩa xác định.Cái xuất xứ của nó như một hình hình ảnh tự nhiên đã phai nhạt tự lâu, hiện giờ cảnh,vật chỉ còn là một kí hiệu, có một ý nghĩa sâu sắc nào đó. Ví dụ, vào câu “Mai sau thành bà xã thành ck / nhì sương một nắng ra đồng lúa khoai” thì“nắng” cùng “sương” không thể là hiện tượng lạ tự nhiêncụ thể nữa mà chỉ còn là một nhân tố trong câu nói mang ý nghĩa chất thành ngữ “một nắng nhị sương” tốt “hai sương một nắng” , chỉ sự vất vả,nhọc nhằn của các bước nhà nông.
Trong phần đa câu ca dao nhiều loại này,thiên nhiên có thể xuất hiện bên dưới dạng phần đa từ thường xuyên là tự kép với nhiềutrường hợp là trường đoản cú Hán Việt:
Nước non một gánh tầm thường tình
Nhớ ai, ai gồm nhớ bản thân chăng ai
Đã dở lời hứa với ta
Đá vàng cũng quyết, phong tía cũngliều.
Ai ơi nghĩ về lại mang đến mình
Giang sơn ngàn dặm dự án công trình biết bao
Cũng tất cả khi chúng ta bắt gặp thiênnhiên giữa những câu ca dao với đổi mới thái của các từ mẫu mã này:
Ra về dặn nước thề non
Đồng vai trung phong đồng chí, ta còn dài lâu
Cùng nhau căn dặn đến nơi
Chỉ non thề hải dương một lời đinh ninh
Tuy nhiên thông dụng hơn cả là sự xuấthiện của vạn vật thiên nhiên dưới bề ngoài những tổ hợp mang tính thành ngữ hình dáng như: góc bể chân trời, lên thác xuống ghềnh, dãinắng dầm sương, đồ vật đổi sao dời… Vídụ:
Anh đi anh ghi nhớ quê nhà
Nhớ canh rau xanh muống, nhớ cà dầm tương
Nhớ ai dãi nắng và nóng dầm sương
Nhớ ai tát nước mặt đường hôm nao
Anh nói cùng với em sơn thuộc bể tận
Em nói cùng với anh nguyệt khuyết sao băng
Đôi ta như long lượn trông trăng
Dẫu mà cách nhau chừng đi nữa cũng khăng khăng đợi chờ
Mặc ai đồ gia dụng đổi sao dời
Tâm giao ta cứ hứa hẹn lời trung tâm giao
Bơ vơ góc bể chân trời
Những vị trí thiên hạ nào fan tri âm
Em xuôi anh ngược sao đành
Phòng lúc lên thác xuống ghềnh cậy ai
Trong vẻ ngoài xuất hiện này, thiênnhiên mang trong mình 1 diện mạo thẩm mỹ riêng. Đó là rất nhiều hình ảnh được lược giản tốiđa, không tồn tại màu sắc, mặt đường nét vắt thể, chỉ còn mang tính thay mặt tuy chưaphải là thay thế nghệ thuật.
Tìm hiểu hình thức xuất hiện nay củathiên nhiên sống dạng này vẫn giúp chúng ta hiểu được mức độ, liều lượng tính vănchương của lời ca dao, từ đó tiến tới nhận biết nét riêng rẽ của ngữ điệu ca daotừng vùng.
2.Thiên nhiên dưới dạng hiện tại đượctả, kể
Ca dao trữ tình tương tự như văn học tập nóichung thường với yếu tố ghi chép, miêu tả. Diễn tả một cảnh tượng, một sựkiện, một hoạt động, một sự vật, một nhỏ người. Thiên nhiên là một trong trong nhữngđối tượng được diễn tả khá thịnh hành trong ca dao. Vào 4175 câu ca dao tập hợptrong hai cuốn “Kho tàng ca dao xứ Nghệ” đã dẫn trên đây, tất cả 1621 câu bao gồm từ chỉthiên nhiên, trong đó số câu chứa đựng từ chỉ vạn vật thiên nhiên dưới dạng cảnh vậtđược mô tả chiếm tới 776 câu. Hình ảnh thiên nhiên hiện nay ra ở chỗ này có nhiềuloại khác nhau.
Thường chạm chán nhiều duy nhất là cảnh quêhương khu đất nước:
Non Hồng ai đắp mà lại cao
Sông Lam ai bới ai đào mà lại sâu
Lam Cầu có núi Thất Tinh
Một hàng bảy ngọn như hình ngôi sao
Quê anh ở khu đất Phương Cần
Có dừa xanh mọc xung quanh sân mọi làng
Nhiều trường phù hợp cảnh thiên nhiênkhông gắn thêm với địa danh cụ thể mà chỉ là cảnh chung chung:
Quê em trước đại dương sau sông
Trông trời thay đổi gió mà ước ao thuyền về
Làng ta cảnh sắc hữu tình
Con giang uốn nắn khúc như hình bé long
Đường đi quanh quắt ruột dê
Chim kêu vượn hót, dựa kề núinon
Đặc biệt khá phổ biến là trường hợpthiên nhiên được tái hiện bên dưới dạng môi trường sinh hoạt, môi trường xung quanh lao động:
Nhác trông lên mẫu hòn Thè
Tiều phu hái củi chiều về thảnh thơi
Trông về núi mục mà coi
Coi người đập đá, coi fan tạc bia
Bước chân mang lại mạn sông Bùng
Muốn sang chạm chán bạn, hãi hùng sông sâu
Một ngày hai bữa cơm đèn
Khi xuống bể cả lúc lên rừng già
Rất nhiều từ chỉ cảnh trang bị thiên nhiênđi vào ca dao vì chưng chúng gắn thêm với vận động sản xuất của người nông dân:
Lạy trời thổi ngọn gió đông
Xuôi buồm thuận gió cho ck tôi vô
Quá giang lên núi bẻ chè
Mua giang buộc chặt quảy về Hoành Sơn
Nghe tin rú Mọ lắm chè
Sơn lâm những gỗ ta kết bè buôn chung
Nguyệt Đàm tất cả hến em mò
Có rau củ em hái, có đò em đi
Đặc điểm bình thường của cảnh đồ dùng thiênnhiên một trong những câu ca dao nhiều loại trên là đặc thù thực của nó. Các từ “sông” (“giang”), “núi”, “bể”, “rừng”,“chim”, “vượn”, “chè”, “rau”, “gỗ” …. ở chỗ này đều mang ý nghĩa sâu sắc hiện thực, chỉcác cảnh, đồ gia dụng tồn trên thực chứ không hề mang một chân thành và ý nghĩa tu từ, nghĩa láng nàokhác. Chức năng nghệ thuật của hình hình ảnh thiên nhiên ở đó là nó mô tả, đại diệncho cảnh vật vạn vật thiên nhiên bên ngoài. Thiên nhiên xuất hiện thêm trong câu ca dao vớitư phương pháp là đối tượng được diễn tả chứ chưa hẳn như hình ảnh có đặc điểm biểutrưng. Do đặc thù của thi pháp ca dao, hồ hết cảnh đồ này tuy thế đối tượngmiêu tả mà lại thường không nhiều được khắc họa kỹ, bỏ ra tiết. Mặc dù nếu đối với cảnhvật thiên nhiên mở ra dưới những hiệ tượng khác, cảnh vật tại chỗ này cũng vẫn cónhững nét rõ ràng hơn nhờ kèm theo những tính tự hay phần lớn vế mang tính chất giảithích. Ví dụ:
Nước sông Giăng vừa trong vừa mát
Đường chợ Rạng lắm cat dễ đi
Hỡi ai là bạn tương tư
Nhớ ai nhớ cả đường đi lối về
Đặng Sơn siêu mẫu nước trong
Dâu non xanh bãi, tơ xoàn đầy sân
Xanh xanh làn nước êm đềm
Dưới thuyền xuôi ngược, trên chợ Chiền vui thay
Khảo sát bề ngoài xuất hiện nay củathiên nhiên dưới dạng hồ hết cảnh trang bị được quan tiền sát, miêu tả không chỉ giúpchúng ta tiếp cận với điểm sáng tư duy nghệ thuật của ca dao mà lại qua này cũng hiểuthêm diện mạo vạn vật thiên nhiên mỗi vùng – cái miêu tả rõ rệt nhất sự lắp bó của conngười với môi trường thiên nhiên tự nhiên cũng tương tự tình yêu thương quê hương tổ quốc trong cadao.
3.Thiên nhiên như phương tiện đi lại trữ tình
Trong ca dao bên cạnhnhững từ chỉ thiên nhiên mở ra dưới dạng nhiều từ thành ngữ hoặc bên dưới dạngđối tượng của việc quan sát, miêu tả còn tất cả một dạng hết sức phổ cập nữa, tạmgọi là thiên nhiên như phương tiện trữ tình. Bọn họ thử so sánh từ “trăng” trong nhì câu ca dao sau:
Đêm khuya trăng lệchtrời trong
Muốn trao duyên với các bạn sợ lòng chị em cha
Và
Bao giờ mang đến gạo bén sàng
Cho trăng bén gió chonàng bén anh
Trong câu đầu “trăng” là 1 trong sự đồ vật thực, nằm trong một cảnh tượng hiện thực, diễntả form cảnh, trả cảnh, môi trường tự nhiên, chỗ người con trai / con gáiđang mong tỏ tình trao duyên. Vào câu sau “trăng” không thể mang ý nghĩa sâu sắc là một sự đồ hiện thực được quansát, ngắm nhìn và thưởng thức mà mang 1 nghĩa khác có tính chất tượng trưng nhờ hình thứcnhân biện pháp hóa.
Ca dao có nhiều trường hợp tươngtự:
Gió mưachi lắm hỡingười
Lúa mùa toan gặt, lụt trôi đầy đồng
Dở dang dang dở lúc chiều
Mưa sa chớp lag cũng liều mà lại đi
Hoặc Chim cất cánh về núi túi (tối) rồi
Sao không lo ngại liệu còn ngồi chi đây
Đôi ta như cặp chim non
Khi vui ríu rít khi buồn vẩn vơ
Như bọn họ thấy, trong câu đầuthiên nhiên (“mưa”, “chim”) xuất hiệnvới ý nghĩa hoàn toàn hiện tại của nó, còn vào câu sau cảnh đồ vật thiên nhiênmang một ý nghĩa sâu sắc khác: Ở đây hình ảnh thiên nhiên ko được dùng để làm chỉ cáitương tự với nó, mãi sau trong cố kỉnh giới bên ngoài ca dao nhưng được mượn nhằm diễntả một cái khác. Có nhiều cách “mượn” thiên nhiên, sử dụng vạn vật thiên nhiên như mộtphương tiện biểu đạt trong ca dao.
Xem thêm: Zalo For Samsung Galaxy Y S5360, Tai Zalo Cho Dien Thoai Galaxy Y
a) Mượn hình ảnh thiên nhiên để mang tới nói tình cảm của mình. Đây là đầy đủ câu như:
Gió sao gió mát sau lưng
Dạ sao dạ nhớ fan dưng thay này
Gió dập cành cau, gió tiến công cành cau
Nghe lời bạn nói ta gian khổ lòng
Gió dập cành mua, gió tiến công cành mua
Nghe lời các bạn nói ta ưa miệng cười
Gió đập cành mây, gió tiến công cành mây
Nghe lời các bạn nói, anh ngây ngất xỉu lòng
Chim bay sóng vỗ mạn tàu
Yêu em thì yêu cầu qua bàu lội sông
Điểm chung của rất nhiều câu ca dao loạinày là mối quan hệ lỏng lẻo thân câu trước cùng câu sau, có nghĩa là giữa hình ảnhthiên nhiên và câu chữ tình ý được diễn tả trong câu sau:
Trăng lên khỏi ngọn cây tre
Lấy chồng chợ Thượng chở cha ghe chi phí đồng
Mẫu 1-1 nở cạnh đơn vị thờ
Lấy ai thì lấy, còn chờ đợi ai
Nước lên lai trơn vồng khoai
Ta yêu mến thầm nhớ trộm, biết thuộc ai tỏ tường
Thường thì các cảnh vật tự nhiên ởđây lộ diện hết mức độ ngẫu nhiên, không có contact gì với chân thành và ý nghĩa câu ca dao,thậm chí những khi chắc hẳn rằng chỉ vì chưng yêu mong về hiệp vần nhưng cảnh vật dụng được gửi vào. Vídụ:
Cây thầu đâu, lá lại thầu đâu
Anh về từ đó, em sầu trường đoản cú đây
Gió đưa đến khói lên mây
Cột nhà tốt rễ xanh cây em đã màng
Con hươu cao cổ là con hươu bò
Con cò ngóc cổ là bé cò bay
Thương em anh cố cổ tay
Mắt tình lơ hỗn dạ này bâng khuâng
Cây cao bao gồm lá tròn vo
Cho em chung cậu, bình thường o (cô) cùng với chàng
Nhưngcũng có nhiều trường hợp cảnh vật thiên nhiên được chuyển vào có liên hệ xavới ý câu sau. Ví dụ:
Một bầy cò trắng cất cánh qua
Biết mặt mà chả biết nhà làm quen
Chim xanh đậu ngon cây xanh
Em còn chờ bỏ ra nữa cơ mà không đi với anhta từ bỏ tình
Bờ sông lại lở xuống sông
Không ai tìm chúng ta bằng công ta tìm
Trong câu thứ nhất hình ảnh đàn còtrắng bay qua không kịp thừa nhận rõ tất cả mộtchút gần cận với ý nói thấy em mà phân vân nhà em. Ở câu sản phẩm hai vế trước vớivế sau ngay gần nhau sinh sống ý nói gồm nơi tất cả chốn: chim đậu ngọn cây, sao em không tìmchốn đậu (“không đi với anh”). Trongcâu thiết bị ba, hình hình ảnh “bờ sông lại lởxuống sông” gợi lên ý về cái liên tiếp tiếp diễn, sát với ý vế sau nóingười con trai lúc nào cũng nghĩ đến bạn, đi tìm kiếm bạn, không quản thời gian. Tuynhiên ở chỗ này những liên tưởng còn khá xa nhau.
Trong một vài câu khác, sự tương đồnggiữa hình hình ảnh thiên nhiên cùng ý thơ thể hiện rõ hơn. Ví dụ điển hình trong câu:
Gió chuyển tàu chuối rã tành
Em chuyển duyên đi buôn bán bốn cửa ngõ thành không có ai mua
Vế đầu và vế sau có hai điểm gầnnhau: thứ nhất là cùng hành động “đưa”(gió đưa, em đưa), sản phẩm hai là cũng cóý nghĩa tung nát, ko thành, ê chề (tàuchuối tan tành, bán bốn cửa thành không có bất kì ai mua). Giống như như vậy vào cadao cũng có thể có những câu như:
Khúc sông bên lở bên bồi
Thương em thời gian đứng thời điểm ngồi cũng thương
Hoặc: Trời mưa lâm rạm ướt dầm lá khế
Anh thương bạn trong Huế new ra
Ở đây sự thông suốt của câu trước vàcâu sau hoàn toàn hợp lý, cảnh vật thiên nhiên xuất hiện không có tính chấtngẫu nhiên mà chứa đựng một ko khí, một tích điện tình cảm hoàn toàn phùhợp với trọng tâm trạng con người hoặc có tác dụng gợi bắt buộc tậm trạng đó. Tuy vậy dùcảnh và ý bao gồm chút tương đồng thì tại chỗ này cảnh vẫn chưa hẳn là đối tượng người tiêu dùng mô tảmà chỉ nên “mượn” đưa vào nhằm thực hiện tính năng nghệ thuật là làm cái cớ, cáihứng để nói loại ý tiếp theo, nói cả một trong những trường hợp cảnh rất thực, tất cả têntuổi, đính với địa danh ví dụ như giữa những câu ca dao sau:
Con suối nó tan loanh quanh
Chảy qua truông Hến, chảy vành truông Nâu
Chảy xuống cho chỗ anh câu
Không câu được cá, anh câu cô nàng
Hoặc
Sông Lam Giang ngày càng rộng
Núi Hồng Lĩnh mỗi bậc một cao
Bấy xưa nay nguyệt tỏ với đào
Búp hoa tàn hết nhụy, đại trượng phu tính sao bây giờ
Lối mượn cảnh vạn vật thiên nhiên làm câu mởđầu, bắc mong để mang tới nói lên tình ý sinh hoạt câu sau là một hiệ tượng phổ biến, rấtđiển hình cho thi pháp ca dao với thơ ca truyền thống mà họ hay hotline là thểHứng. Sự lộ diện của thiên nhiên dưới vẻ ngoài này chứng minh thiên nhiêntrong ca dao không chỉ hiện ra dưới dạng đối tượng người tiêu dùng miêu tả, đối tượng nhận thứcmà còn chỉ ra như một phương tiện nghê thuật, đánh dấu một trình độ sáng tạotrong chế tác ca dao, một bước trở nên tân tiến của tính văn học của ca dao, mộtbước chuyển từ lời văn vần tường thuật sang trọng lời văn vần trữ tình, xích gần tớihành động trí tuệ sáng tạo nghệ thuật thực sự.
b) Mượn cảnh vật thiên nhiên để so sánh
So sánh là một trong những thuộc tính của tư duy,ngôn ngữ. “Trắng như tuyết”, “vàng nhưnghệ”, “cao như núi”, “dài như sông”, “nhanh như sóc”, “đẹp như hoa” v.v..là những phương pháp nói rất phổ cập hàng ngày. Ca dao vừa là lời nói bình thường,vừa là lời văn nghệ thuật. Ca dao sử dụng so sánh vừa như phương pháp tư duy vừanhư phương tiện nghệ thuật và trong những hình ảnh xuất hiện các nhấttrong những câu đối chiếu là cảnh đồ thiên nhiên. Đối với ca dao, sông, núi, biển, trời, chim, cá, hoa, cây v..v..không buộc phải chỉ là hiện thực nên mô tả, nhấn thức mà còn là một công nuốm để tứ duy,là phần đông thứ ví dụ được mượn để diễn đạt những ý nghĩ, tình cảm các cái khôngnắm bắt, không nhìn thấy được. Trong thời đại và yếu tố hoàn cảnh mà con bạn cònđang sống ngay sát gũi, đính bó với vạn vật thiên nhiên thì điều đó lại càng phổ biến.
Trong ca dao bọn chúng ta bắt gặp rấtnhiều cảnh đồ dùng thiên nhiên xuất hiện dưới dạng hồ hết câu so sánh:
Em như loại búp hoa hồng
Anh giơ tay mong mỏi bẻ về bồng nâng niu
Chờ em như bướm đợi hoa
Chờ duyên ngóng phận bắt buộc giang ca đến giờ
Vịtrí và đặc thù của cảnh thiết bị thiên nhiên ở đây rất đa dạng.
Trước không còn thiên nhiên mở ra dướidạng một cảnh đồ vật được đối chiếu với một sựvật khác để làm rõ hơn đặc thù của sự đồ dùng đó theo kiểu đối chiếu một danh từvới một danh từ. Ví dụ:
Thân em như củ ấu gai
Ruột vào thì trắng vỏ kế bên thì đen
Ở dạng này nếu như quan cạnh bên kỹ, bọn chúng tasẽ nhận biết nhiều điểm thú vị. Chẳng hạn, cảnh vật vạn vật thiên nhiên được so sánhchủ yếu ớt là với nhỏ người. Bước đầu là hầu hết nét bên ngoài, hình dáng, cơ thể:
Ăn bỏ ra cho má em hồng
Gội bỏ ra cho tóc như mẫu nướcxanh
Da em như đọt chuối non
Lưng em thắt lòng như con tò vò
Mặttuyếtdatrăng
Lông màylá liễu, hàm rănghạthuyền
Miệng mỉm cười tựa nụ hoa sen
Mình trông nhan sắc như đèn như sao
Nhìn em mắt sáng trăng rằm
Cho anh thơm một cái, anh trả dăm quan tiền tiền
Bảy yêu tính hạnh thuần hòa
Tám yêu hình dáng như hoa trên cành
Rồi đến những cái trừu tượng hơn,không chú ý thấy bởi mắt, tức là thế giới bên trong, tình cảm con người:
Mấy lâu nhắc nhớ tưởng trông
Dạ như nước chảy bên dưới sông ngay lập tức liền
Hồng sơn cao ngất mấy trùng
Lam Giang sâu mấy trượng thì lòng bấynhiêu
Cuối cùng là chính bạn dạng thân con ngườivới cuộc đời, tình yêu, số phận của nó:
Mẹ già như chuối chín cây
Sao anh không ngại liệu nhằm em đây liệucùng
Thân em như cánh phù dung
Sớm mai thì nở, chiều đông thì tàn
Mình em như cá rô thia
Ra sông mắc lưới, ra đìa mắc câu
Em như quả túng bấn trên cây
Dang tay anh ngắt đầy đủ ngày còn son
Chính sinh sống đây đã tạo ra kiểu côngthức rất phổ biến trong ca dao là: “Emnhư”. “Thân em như”, “Mình em như” cùng cả trường vừa lòng “Anh như”, “Đôi ta như”:
Anh như bé hạc đầuđình
Muốn bay không nhấc được mình nhưng bay
Anh như mây kéo giữatrời
Em như khói tảnrong đùa chốn này
Đôi ta như rắn liu điu
Nước chảy mang nước, ta dìu đem nhau
Đôi ta như thể nhỏ tằm
Con quấn bé quýt, thuộc nằm một nong
Những câu đối chiếu với dạng “Anh như…” ít hơn trường hợp “ Em như”,“Thân em như”. Lý giải điều này chắc chắn cũng sẽ rất thú vị.
Bên cạnh trường vừa lòng một danh tự chỉđối tượng được dùng để so sánh với mọi danh tự chỉ người, cảnh trang bị thiênnhiên còn chỉ ra trong loại câu so sánh hành động với hành động. Ví dụ:
Anh trông em như cá trông mưa
Ngày trông đêm tưởng như đò chuyển trông nồm
Ai làm cho đó xa đây
Cho trăng xa cuội, mang đến mây xatrời
Hoặc
Chàng ơi yêu quý thiếp mồ côi
Như bèo cạn nước biết trôi đàngnào
Ở đâythiên nhiên hiện ra không phải trong dạng tính danh nhưng trong dạng một cảnh vậtchuyển động, hoạt động, tương tự như hành động của con fan muốn được làm rõtrong sự so sánh:
Chờ em như bướm ngóng hoa
Chờ duyên chờ phận yêu cầu giang ca mang lại giừ
Tìm em như thể tìm chim
Chim ăn bể Bắc đi tìm bể Đông
Bạn ơi bao gồm nhớ ta không
Ta thì nhớ chúng ta như rồng lưu giữ mưa
Trên đó là hai dạng lộ diện chủyếu của thiên nhiên dưới hiệ tượng so sánh. Hình như cũng còn mọi dạng kháckiểu tựa như những câu sau đây:
Công đâu nhưng mà tát nước sông
Công đâu mà chúng ta với ông xã người ta
Khi làm sao rú Cấm hết cây
Hồ Sen hết nước, bọn họ này không còn quan
Nước Khe, chè núi, củi rừng
Công đâu nhưng giận tín đồ dưng mang đến phiền
Chim khôn chưa bắt sẽ bay
Người khôn chưa cầm lấy tay đã cười
Tuy nhiên trong trường hòa hợp này, hìnhthức đối chiếu có vẻ như không còn thuần khiết nữa nhưng đã sở hữu dáng dấp của ẩn dụ.Từ so sánh trực sau đó ẩn dụ cũng sẽ là một cách chuyển trong tư duy nghệthuật của ca dao thích hợp và biến đổi văn học tập nói chung. Tìm hiểu hình thứcxuất hiện của vạn vật thiên nhiên trong ca dao dưới dạng so sánh cũng đó là tìm hiểusự tải của bốn duy nghệ thuật, tính chất phong phú và đa dạng của các hình thức diễn tảtrong ca dao mà cụ thể ở đây là lối so sánh, nói một cách khác là thể Tỷ, một khái niệmquan trọng trong thi pháp ca dao cùng thơ văn Trung đại.
c) . Mượn cảnh vật thiên nhiên để ngụ ý
Thiên nhiên đem đến cho câu ca daotính văn học rất đầy đủ nhất lúc nó xuất hiện thêm dưới dạng rất nhiều cảnh vật được ngụ ý,tức là dưới hiệ tượng những ẩn dụ, hoán dụ, tượng trưng. Ở phía trên cảnh trang bị thiênnhiên gần như là đã buông bỏ hết ý nghĩa hiện thực của chính nó để mang một chân thành và ý nghĩa kháchoặc vừa giữ ý nghĩa sâu sắc hiện thực vừa với thêm một chân thành và ý nghĩa nữa tốt nói theo cáchthông thường, vừa có nghĩa black vừa có nghĩa bóng và nghĩa bóng mới là chiếc chínhchứ chưa phải là nghĩa đen. Ví dụ, trong câu:
Mấy lâu cách quãng giang biên
Cá sầu ko lội, chim phiền không bay
Hoặc:
Dập dìu bướm lượn vườn cửa hoa
Vườn tín đồ bướm lượn, vườn ta bướm vờn
thì hình ảnh cá, chim, bướm tại đây đềukhông mang ý nghĩa thực, khác hình hình ảnh cảnh vật giữa những câu sau:
Cỏ quà rồi lại cỏ xanh
Hoa tàn rồi lại bên trên cành đầy hoa
Hoặc
Bấy thọ nước không còn sen khô
Bây giờ bao gồm nước, sen hồ nước lại tươi
Trong đa số câu ca dao mượn cảnh vậtđể ngụ ý, thiên nhiên cũng mở ra dưới nhiều dạng khác nhau.
Đócó thể là phần đông hình hình ảnh có đặc điểm hoán dụ, chẳng hạn:
Đi ngang thấy búp hoa đào
Muốn vô mà lại bẻ, sợ hàng rào lắm gai
Búp hoa sen lai láng thân hồ
Giơ tay ước ao bẻ, sợ hãi trong chùa gồm sư…
Quạ đã biết phận quạ đen
Quạ đâu lại dám tháng men thuộc cò
Hoặc đó có thể là phần lớn hình hình ảnh mangtính chất tượng trưng, ví dụ như như:
Xạ hương thơm kia nghỉ ngơi trên rừng
Khi thơm bưng che mười tầng cũng thơm
Muốn đùa hoa lý mang lại cao
Chơi hoa chiêng chiếng bờ ao thiếu thốn gì
Nhưng thường gặp gỡ nhiều nhất có lẽ là trườnghợp cảnh vật thiên nhiên được sử dụng một trong những câu mang tính ẩn dụ:
Đương cơn nước đục lờ đờ
Sao em không chờ không ngóng nước trong
Ai tạo cho vượn lìa cây
Cho chim lìa tổ, đến mây lìa rồng
Cây nhiều trốc gốc trôi rồi
Đò chuyển bến khác, anh ngồi chờ ai
Các ẩn dụ đính thêm với hình hình ảnh thiênnhiên được lặp đi tái diễn nhiều lần sẽ khiến cho những hình tượng thiên nhiên vào ca dao:
Cây nhiều bến nước nhỏ đò
Biết rằng chúng ta cũ còn ngóng ta không
Chữ rằng tốt nhất nhật do ta
Gió cùng với trăng là bạn, bướm với hoa là tình
Anh trở về bên cạnh xã nay mai
Bỏ cây đào liễu cho ai vun trồng
Các biểu tượng liên quan mang lại thiênnhiên như: cây đa bến nước, gió trăng,bướm hoa, ong bướm, đào liễu, loan phụng v .v... Khá phổ biến trong ca daocác miền.
Khi khảo sát điều tra hình ảnh thiên nhiêntrong ngôi trường hợp chúng được mượn để ngụ ý, cửa hàng chúng tôi nhận thấy không phải lúcnào cảnh vật vạn vật thiên nhiên cũng xuất hiện thêm dưới dạng đơn thuần là hoán dụ, ẩn dụhay thay thế mà nhiều khi hiện ra trong một văn cảnh rất khó chỉ rõ đâu làhình thức này hay vẻ ngoài kia. Lấy một ví dụ trong câu ca dao:
Ai xui bé bướm hái hoa
Ai xui chàng đến lạm la cõi này
Hoặc
Chàng về dặm cội mang lại bền
Gió rung mang gió, em luôn ghi nhớ ngãi chàng
Ở đây các thủ pháp nghệ thuật như sosánh, nhân giải pháp hóa, hoán dụ, tượng trưng, ẩn dụ hình như đều có mặt, trộn trộnvào nhau, cạnh tranh phân biệt.
Trên đây là ba bề ngoài xuất hiệnchủ yếu đuối của thiên nhiên trong ca dao. Dường như còn một trong những dạng khác, cá biệthoặc ít thịnh hành hơn.
Tìm hiểu bề ngoài xuất hiện củathiên nhiên trong ca dao là 1 trong cách mày mò diện mạo thẩm mỹ và làm đẹp của thiên nhiêntrong ca dao. Nó giúp họ biết được bằng phương pháp nào mà vạn vật thiên nhiên đã bướcvào ca dao, hiện diện trong quả đât nghệ thuật của ca dao. Dựa vào tiếp cận vấn đềtheo phương pháp này chúng ta hiểu thâm thúy hơn mục đích của vạn vật thiên nhiên trong sự hìnhthành bốn duy thẩm mỹ và nghệ thuật của ca dao cũng tương tự đặc điểm của bản thân kiểu sáng tácnày. Khảo sát điều tra những vẻ ngoài xuất hiện cơ bạn dạng của vạn vật thiên nhiên trong cuốn “Kho tàng ca dao xứ Nghệ” sẽ dẫn ở trên,chúng tôi thu được kết quả như sau:
| Tên các chương | Số câu vào chương | Số câu bao gồm từ chỉ thiên nhiên | Số câu tất cả từ chỉ vạn vật thiên nhiên trong dạng nhiều từ với nghĩa xác định | Số câu tất cả từ chỉ thiên nhiên như hiện thực được tả, kể | Số câu bao gồm từ chỉ thiên nhiên được dùng như phương tiện trữ tình |
| Chương I: Vài điểm về địa phương xứ Nghệ | 419 | 228 | 1 | 214 | 38 |
| Chương II: Tình yêu phái mạnh nữ | 1894 | 747 | 65 | 204 | 478 |
| Chương III: Quan hệ mái ấm gia đình và hôn nhân | 475 | 165 | 3 | 60 | 102 |
| Chương IV: Cuộc sinh sống trong buôn bản hội nông nghiệp | 416 | 175 | 0 | 163 | 10 |
| Chương V: Quan điểm chuyển động và tay nghề cuộc sống | 271 | 100 | 2 | 42 | 56 |
| Chương VI: Phê phán thói lỗi tật xấu cùng phong tục lạc hậu | 291 | 85 | 3 | 41 | 41 |
| Chương VII: Tinh thần dân tộc bản địa và tình dục giai cấp | 409 | 121 | 6 | 52 | 63 |
| Tổng kết chung | 4175 | 1621 | 80 | 776 | 788 |
Từ bảng thống kê trên đây chúng ta nhận thấy gần như câucó từ bỏ chỉ vạn vật thiên nhiên dưới dạng cảnh thực được tả, đề cập và đa số câu có từ chỉthiên nhiên như phương tiện trữ tình có tỷ lệ xấp xỉ nhau: 776/1621, 778/1621.Con số này một lượt nữa chứng thực đặc điểm của ca dao cùng với tư biện pháp là chế tạo dângian: ca dao không hẳn là hoạt động sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ thuần túy nhưng mà gắn vớisinh hoạt thực tế của người lao động. Trước lúc trở thành lời thơ trữ tình,nó là lời văn vần nặng đặc điểm tự sự. Vật chứng là nghỉ ngơi đây ở kề bên những câuthiên nhiên hiển thị như phương tiện nghệ thuật có nghĩa là những câu mang tính “sángtác” cao, đông đảo câu kể, tả mang ý nghĩa chất ghi chép về cảnh vật thiên nhiên hiệnthực cũng chiếm một vài lượng lớn. Ví như có điều kiện đi sâu điều tra hình thứcxuất hiện tại của thiên nhiên trong ca dao thuộc các chủ đề không giống nhau (theo từngchương vào bảng thống kê lại trên đây) họ sẽ thấy gần như điều thú vị. Ví dụ,tại sao trong ca dao tình yêu nam cô bé số lượt câu sử dụng vạn vật thiên nhiên dưới hìnhthức so sánh, ẩn dụ, tượng trưng lại lớn hơn gấp nhiều lần (478 câu/747 câu) sovới ca dao về lao động sản xuất (10 câu/175 câu).
Tìm hiểu vẻ ngoài xuất hiện tại củathiên nhiên trong ca dao cũng xuất hiện thêm cách tiếp cận với vấn đề hình thức xuấthiện của cảnh vật thiên nhiên trong văn học tập nói chung, từ kia giúp họ hiểusâu hơn sự tương đương hay dị biệt giữa văn học tập dân gian với văn học tập viết, cũngnhư giữa các thời kỳ văn học tập khác nhau. Chẳng hạn, thử đối chiếu cách mượn thiênnhiên nhằm tả fan trong ca dao và TruyệnKiều:
Mặt tuyết domain authority trăng
Lông mi lá liễu, hàm răng hạt huyền
Miệng mỉm cười tựa nụ hoa sen
Mình trông nhau nhan sắc như đèn như sao
(Ca dao xứ Nghệ)
…Vânxem trọng thể khác vời,
Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang
Hoa cười ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước tóc, tuyết dường màu da
Kiều càng sắc sảo mặn mà
So bề tài sắc lại là phần hơn
Làn thu thủy, nét xuân sơn
Hoa ghen đại bại thắm, liễu hờn nhát xanh
(Truyện Kiều – Nguyễn Du)
Có thể nói ở chỗ này xét về phương diệnthi pháp, bí quyết tả người của ca dao với TruyệnKiều gần giống như nhau. Điều này có thể được cho phép rút ra đông đảo kết luậnkhác nhau về tác động của văn học tập dân gian đối với sáng tác của Nguyễn Du (hayngược lại?), về quan tiền hệ của phòng văn với đời sống nhân dân, về tác động của vănchương bình dân với văn chương bác bỏ học, về sự tương đương trong tư duy nghệthuật của các sáng tác không giống nhau thuộc một tiến độ văn học nào đó.
Nghiên cứu thiên nhiên trong ca daolà một vụ việc rất gồm ý nghĩa. Mày mò những hiệ tượng xuất hiện tại của cảnh vậtthiên nhiên trong ca dao chỉ là 1 trong những cách tiếp cận bé dại nhằm đi sâu hiểu rõ hơnđặc điểm của ca dao, độc nhất vô nhị là của bốn duy biến đổi ca dao, trên các đại lý đó nhậnthức sâu sắc hơn mối tương tác giữa nghệ thuật và thẩm mỹ với từ nhiên, với xa rộng là quan hệcủa con bạn với thiên nhiên. Quan hệ giới tính này mới đó là cái cốt lõi, chiếc quantrọng ko chỉ so với khoa học cơ mà với chính cuộc sống thường ngày của bé người, sệt biệtlà trong thời đại hiện nay nay.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.Nguyễn Xuân Kính,Thi pháp ca dao, NXB ĐH nước nhà HN,2004
2.Kho tàng ca dao Xứ Nghệ, Tập1, Ninh Viết Giao chủ biên (1996), NXB Nghệ An, Vinh.
3.Kho tàng ca dao Xứ Nghệ, Tập 2, NinhViết Giao công ty biên (1996), NXB Nghệ An, Vinh.
Xem thêm: Câu Lệnh While Trong Pascal, Cách Tính Số Lần Lặp Của Lệnh While
4. Vạn vật thiên nhiên trong ca dao, Nguyễn Thị Kim Ngân biên soạn và giớithiệu (2001), NXB ĐHSP TPHCM.
